Göz rengi, insanların fiziksel özelliklerini belirleyen en dikkate değer unsurlardan biridir. Kahverengi gözler, yüksek oranda melanin bulundurarak ışığı emme kapasitesine sahiptir ve bu durum koyu bir görünüm sağlar. Buna karşın, mavi gözlerde melanin seviyesi oldukça düşüktür. Peki, çocukça bir masal gibi görünen bu renk değişimleri gerçekte nasıl oluşur? Mavi gözlerin görünmesi, renk pigmentlerinden değil, ışığın iris içindeki saçılma biçiminden kaynaklanmaktadır. Bu durum, gökyüzünün mavi görünmesine sebep olan Tyndall etkisi ile paralellik göstermektedir.
Kısa dalga boyuna sahip mavi ışık, uzun dalga boylu ışığa (örneğin kırmızı veya sarı) göre daha kolay bir şekilde saçılmakta ve bu durum düşük melanin seviyesine sahip gözlerde kendini göstermektedir. Diğer yandan, yeşil göz rengi ise orta seviyede melaninle birlikte ışığın saçılması sonucunda ortaya çıkmaktadır. Ela gözlerde ise iristeki pigment dağılımının düzensizliği, ışığa göre değişen mozaik bir renk yelpazesi meydana getirmektedir.
Göz Renginin Genetik Sırları
Daha önce “kahverengin maviyi yendiği” yönündeki basit genetik model oldukça yaygınken, günümüzde bilim insanları göz renginin aslında birçok genin etkileşimi sonucu belirlendiğini ortaya koymuştur. Dolayısıyla, aynı ailedeki çocuklarda farklı göz renkleri olabilmekte ya da mavi gözlü ebeveynlerden yeşil veya açık kahverengi gözlü bir çocuk doğması mümkün hale gelmiştir.
Bebekler için yaşanan göz rengi değişiklikleri de bu genetik sürecin bir parçasıdır. Avrupa kökenli birçok bebek, düşük melanin nedeniyle mavi veya gri gözlerle dünyaya gelir. Zaman geçtikçe, pigment birikimi arttıkça göz rengi yeşil veya kahverengiye dönüşebilir. Yetişkinlik döneminde ise göz rengi daha stabil hale gelir. Ancak, ışık, giysi rengi veya göz bebeği büyüklüğü gibi faktörler, göz renginin algısını değiştirebilir.
Göz Rengindeki İlginç ve Nadir Durumlar
Göz renginde gözlemlenen bir diğer ilginç durum heterokromi‘dir. İki gözün farklı renklerde olması ya da tek bir gözde iki farklı rengin varlığı son derece nadir ve dikkat çekici bir durumdur. Örneğin, ünlü müzisyen David Bowie’nin farklı renkte görünen gözleri, aslında bir kaza sonucu göz bebeğinin kalıcı olarak genişlemesi nedeniyle oluşan bir yanılsamadan kaynaklanıyordu.
Ayrıca, heterokrominin kaynağı genetik nedenler olabileceği gibi, edinsel durumlardan da kaynaklanabilir. Bu durumlar arasında bazı kendiliğinden gelişen hastalıklar veya göz yaralanmaları sayılabilir. Göz renginin bu denli değişken olması, insan vücudunun karmaşıklığını ve genetik faktörlerin rolünü bir kez daha gözler önüne sermektedir.